بررسی نقش تلفن همراه و تاثیرات آن بر وضعیت فرهنگی و ارتباطی دانشجویان

بررسی نقش تلفن همراه و تاثیرات آن بر وضعیت فرهنگی و ارتباطی دانشجویان

پایان نامه بررسی نقش تلفن همراه و تاثیرات آن بر وضعیت فرهنگی و ارتباطی دانشجویان

فهرست مطالب

فصل اول: کلیات تحقیق

مقدمه 1

بیان مسئله 2

اهمیت و ضرورت تحقیق 6

اهداف تحقیق 9

سوالات تحقیق 10

فرضیات تحقیق 12

تعاریف واژگان 13

فصل دوم: مروری بر ادبیات نظری تحقیق

مقدمه 20

درآمدی بر مطالعات انجام شده در باب حوزه تحقیق 21

درآمدی بر نظریات، تئوری ها و اندیشه ها 45

تاریخچه ای از نخستین اندیشه های جامعه شناختی ارتباطات 45

نظریه های رسانه شناسی: اینیس و مک لوهان 49

نظریات مکتب شیکاگو: لاسول، لازارسفلد (مرتون ) و لوین 52

ارتباطات جمعی و فرهنگ 56

به سوی تعریف فرهنگ 58

مشخصات فرهنگ 59

تکنولوژی ارتباطات و فرهنگ 59

دیدگاه مک لوهان در مورد تحول فرهنگی 60

جنبه های جامعه شناختی تلفن همراه 61

استفاده کنندگان تلفن همراه در ایران 62

تلفن همراه و فاصله میان زمان –مکان 64

مصرف تظاهری تلفن همراه 67

متنی کردن، زبان و کد اجتماعی 70

اقتصاد صنعت تلفن همراه در ایران 75

تلفن همراه، عدم قطعیت و اعتماد 77

تلفن همراه، سبک زندگی و آینده 78

موبایل، هویت فردی و فردگرایی 82

تلفن همراه، دسترسی فوری و فرهنگ فوری 86

موبایل به عنوان تکنولوژی فردی و خصوصی 87

موبایل، تکنولوژی شخصی و اطلاعات شخصی 87

تفسیر نسبی از ابعاد شخصی موبایل 88

موبایل، فردیت، دوستان و خانواده 89

موبایل، ابعاد فردی و عمومی: ضرورت ها و محدودیت های اجتماعی 90

فصل سوم: روش

روش تحقیق 94

ابزار گردآوری داده ها 95

پایایی ابزار 95

شیوه اجرای پرسشنامه 97

جامعه، نمونه و روش نمونه گیری 97

شیوه تجزیه و تحلیل داده ها 98

فصل چهارم: یافته های تحقیق

یافته های توصیفی 100

یافته های مبتنی بر سوالات تحقیق 107

یافته های مبتنی بر فرضیات تحقیق 128

فصل پنجم: نتیجه گیری

مقدمه 140

نتایج تحقیق 142

بحث 147

پیشنهادات تحقیق 153

محدودیتهای تحقیق 154

منابع و مآخذ 155

مقدمه:

در هزاره سوم که عصر ارتباطات و اطلاعات می‌باشد محدودکردن انسانها جایگاهی ندارد به دلیل وجود مرکزی بر انتقال کدهای مخابراتی میان فرستنده پیام و گیرنده پیام ، با توجه به محدودیتی که در پی دارد متخصصان علم ارتباطات را به تفکر دستیابی به وسیله‌ای کاراتر واداشت تا مسأله عمده که از نظر کارشناسان علم مخابرات حذف قید مکان بودرا تأمین نماید پیشرفت جوامع به جایی رسیده است که انسان مجهز به یک وسیله ارتباطی بدون سیم ، آزادانه در حال تحرک بتواند ارتباط داشته باشد این تکنولوژی که تلفن همراه یا موبایل نامیده می شود، علاوه بر اینکه آسایش، آرامش خیال، سهولت برقراری ارتباط بدون قید زمان و مکان را فراهم آورده است تأثیرات خاص فرهنگی، رفتاری و اجتماعی شگرف مثل سایر تکنولوژیهای مدرن را در کاربران به وجود آورده است امروزه فردگرایی پدیده‌ای است که محصول تکنولوژیهای فردی مانند تلفن همراه است انتخابگری فردی و ارتباطی غیرصمیمانه، رفتار اکتسابی غیرعقلایی از اثرات این تکنولوژیها می‌باشد که در جامعه ما نیز مشاهده می‌شود

اساساً انتقال پیام که به وسیله تلفن همراه و یا تلفن ثابت در حال حاضر صورت می‌گیرد و برتری تلفن همراه با توجه به اینکه محدودیت مکانی ندارد حائز اهمیت می‌باشد و این برتری شرایطی را فراهم می‌سازد که تلفن‌های ثابت در جهان پیشرفته آینده توانایی رقابت با تلفن همراه را نخواهند داشت چون محدودیت مکانی، آلودگی محیط زیست، هزینه‌های اصطکاک و نگهداری عواملی هستند که از کارایی تلفن ثابت کم می‌کند، در حالی که تلفن همراه با مزایایی زیادی که دارد شاخصهایی نیز در جوامع توسعه یافته در امر اقتصاد و فرهنگ ارتباطی انسانها به شمار می‌رود این وسیله ارتباطی با قابلیتهای فراوانی که از نظر برقراری ارتباط بین افراد جامعه دارد، مثل صنعت چاپ که در قرن شانزدهم انقلابی بزرگ در سرنوشت بشریت به وجود آورد، در هزاره سوم ایفاء نقش می‌کند

بیان مسأله:

زندگی بشر متحول گشته و عصر تازه آغاز شده است. در این عرصه جدید هر کشوری و یا فردی به اطلاعات و ارتباطات جهانی سریعتر دست یابد قطعاً موفق‌تر خواهد بود لذا کشورمان از کاروان نوآوریهای ارتباطی که از سالها قبل به کشورهای پیشرفته رسیده و باعث توسعه بیشتر آنها گردیده بود، عقب نمی‌ماند.

در سال 1994 میلادی دانش نوین فن‌آوری مخابرات راه خود را طی کرده و در قالب تلفن همراه در دسترس مردم کشور ما نیز قرار گرفت. شبکه ارتباطات سیار در این 14 سال که با الگوی رشد دولتی اداره می‌شود دستخوش تغییرات زیادی شده است. هم‌اکنون در ایران دو اپراتور و یک نیم‌اپراتور وجود دارد که در سطح کل کشور فعالیت می‌کند، البته اپراتورهای منطقه‌ای دیگر هم در شهرهای کیش و اصفهان موجودند که در مجموع هشت سرویس دهنده ارتباط سیار در کشور به فعالیت مشغول هستند که شامل:

1- تلفن همراه دولتی(همراه اول) 2- تلفن همراه اعتباری خصوصی تالیا 3- تلفن همراه ایرانسل که اپراتور دوم نامیده می‌شود 4- تلفن همراه کیش 5- تلفن همراه اعتباری اصفهان 6- تلفن همراه ماهوارئی یا کوثر 7- تلفن بی‌سیم 8- تلفن بی‌سیم باند شهروندی

گستردگی سه شبکه اول، دوم و سوم بیشتر می‌باشد و عمده فعالیتهای تلفن همراه به عهده این سه شرکت مذکور است.شبکه‌ها که محل اتصال کاربران با دنیایی بیرون هستند ، سازمانهایی هستند که وظیفه ایجاد بستر سخت‌افزاری و نرم‌افزاری را به عهده دارند که در نهایت به برقراری ارتباط کاربران شبکه می‌پردازند و توانایی حوزه ICTیعنی مرکز تکنولوژی اطلاعاتی را به نمایش می‌گذارند.

منظور از تحقیق حاضر بررسی و کنکاش پیرامون لیستهای فنی و سخت‌افزاری تلفن همراه نیست بلکه این تحقیق تأثیرگذاری و دگرگونی که این تکنولوژی جدیدبا قابلیتها و تواناییهای زیادی که دارد و چگونه بر فرهنگ ارتباطی جامعه سنتی و رفتار اخلاق کاربران اثر می‌گذارد مورد مطالعه قرار می‌دهد و تواناییها و قابلیتهای بسیاری که نظیر SMS,VMS,IMS,QPRSو Emaleو سایر فن‌آوریها که در آینده پدید خواهد آمد و بر ار تباطات اثر خواهد گذاشت را ارزیابی می‌کند. اگر به اثرات و تغییرات رفتاری و ارتباطی که تلفن همراه در جامعه ما به وجود آورده است دقت کنیم مشاهده خواهیم کرد.در این چند سال اخیر تغییرات فراوانی در زندگی کاربران به وجود آمده است که به چهار دیدگاه می‌توان طبقه‌بندی کرد.

1- تأثیرگذاری تلفن همراه بر نقش فرد در اجتماع 2- تعامل فرد با اجتماع 3- سطح کنش فردی در زندگی خصوصی 4- سطح کنش اجتماعی افراد در محیط‌های عمومی. در هر مرور ملاحظه می‌گردد که چگونه رقابتهای صنعتی در حوزه فن‌آوری اطلاعات و ارتباطات موجب بروز خلاقیتهایی می‌شود که به نوبه خود یکی از این چهار نوع تأثیرگذاری تلفن همراه را پدید می‌آورند، باعث تغییرات ژرفی در فرهنگ ارتباطی و اطلاعاتی در زندگی بشر می‌شوند. با توجه به ویژگیهای خاص این وسیله ارتباطی نوین تحقیق حاضر سعی دارد به معرفی این پدیده جدید پرداخته بازتابهای منفی و مثبتی که در ارتباط با چهار ویژگی خاص این وسیله ارتباطی مورد نظر دارد بررسی نماید.

تلفن همراه به فرد ارتباط گسترده با حق انتخاب را می‌دهد و نوعی رفتار فردگرایی در کاربران که با گزینش مخاطب که اساس ارتباط را ناهماهنگ و مشکل می‌سازد، به وجود می‌آورد.البته مزایا و محاسن این وسیله ارتباطی را نباید فراموش کرد در جوامع گسترده و شهرهای بزرگ مثل تهران که مردم با مشکلات زیادی مانند ترافیک، کمبود وقت، بعد مسافت وکمبود انرژی مواجه هستند، که امکان ارتباط چهره به چهره مشکل هست ،کارایی تلفن همراه بی‌نظیر است و روانشناسان اجتماعی معتقد هستند علت افزایش تمایل به تلفن همراه در جامعه ،اضطراب ناشی از عدم امنیت است. بدین معنی که افراد در سنین مختلف همواره از آینده خود نگران و بی‌اطلاع هستند وبا این وسیله خود را درگیر می‌کنند. مثلاً جوانی که ارتباط با اعضاء خانواده برای او کافی و مطلوب نیست احتیاج به معاشرت با دوستان و همسالان خود دارد .تلفن همراه را وسیله معاشرت خود با دیگران می‌داند اگر همین فرد تلفن همراه نداشته باشد برای برقراری ارتباط یا به صورت حضوری و یا ، تلفن ثابت مجبور است ارتباط برقرار کند و هر دو مورد فرد را محدود می‌کند و زندگی‌اش را مختل می‌سازد و موجب خودگشایی فرد می‌گردد.

بنابراین تلفن همراه به کمک او می‌آید طوری که ارتباطاتش تحت کنترل نیست و استقلال ارتباطی دارد. اگر این استقلال ارتباطی را خوب مدیریت کند کم کم به ارتباطات موفق روی می‌آورد و شخصیتش شکل می‌گردد. تلفن همراه با تکیه بر فرد ، فرهنگ خاص خود را به کاربر دیکته می‌کند اگر فرد در گذشته می‌بایست در میان جمع می‌بود تا تنهایی را حس نکند و برای پذیرفته شدن در گروه ارزشها و هنجارهای آنها را قبول می‌کرد، امروزه می‌تواند بدون توجه به هنجارهای گروهی و بی‌اعتنا به برخوردهای جمعی، فرهنگ فردگرایی خود را تقویت کند. پدیده فردگرایی که محصول تحولات مربوطه به حوزه فهم، تجربه اجتماعی و توسعه تکنولوژیهای ارتباطی است. به نظر می‌رسد همه صنایع ارتباطی قبلی ضمن فردی بودن، به حوزه فرد استقلال نمی‌بخشید و بستر توسعه فردی را فراهم نمی‌کرده است .اما تلفن همراه مهمترین تکنولوژی فردی است که ضمن ایجاد خلوت مستقل فردی رابطه اجتماعی فرد را در یک بستر شبکه ای معنادار کرده است. و به عنوان ابزاری ارتباطی مطرح است که ظرفیتهای رو به توسعه آن این وسیله را تبدیل به ظرفتیهای کامپیوتری و چندرسانه‌ای (مولتی مدیا) کرده است. با این نگاه تلفن همراه تکنولوژی فردی محسوب می‌شود که حوزه استقلال جدیدی از فردگرایی را فراهم می‌سازد و رفتارهای فردی را در مقایسه با رفتارهای جمعی و یا چهره به چهره تغیر داده و تأثیرات خاصی از قبیل بی‌تفاوتی، غیرصمیمانه بودن و غیرمحترمانه رفتارکردن را در پی دارد و نوعی زندگی مدرن را برای کار بران فراهم می‌سازد ، به طوری که کار بر اساس منفک شدن از جامعه را حس می‌کند و حالت برتری‌جویی و اقتدار نزد خود احساس می‌کند.البته فردگرایی غیرعقلانی که در کشورهای جهان سوم و در حال توسعه در اثر نفوذ تکنولوژیهای بدون زیرساخت در این جوامع به وجود آمده است با فردگرایی عقلانی که احترام به حقوق دیگران و احترام به آزادی و دمکراسی در کشورهای پیشرفته و توسعه یافته تفاوت دارد.

لذا با توجه به مباحث مطرح شده در تحقیق حاضر به بررسی نقش تلفن همراه و تأثیرگذاری آن در وضعیت فرهنگی ارتباطی کاربران بین دانشجویان رشته ارتباطات دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکز مجتمع دانشگاه ولیعصر می‌پردازد.

اهمیت و ضرورت تحقیق:

عصر ارتباطات که ما انسانها در آن زندگی می‌کنیم، نیاز به داشتن یک وسیله ارتباطی دارد، که از نظر مشخصات مثل : وزن، حجم، زیبایی، کارایی و تأثیرگذاری در رفتار کاربران در شأن انسان پیشرفته امروزی بوده و بدون ایجاد محدودیت و تأثیرات ناب هنجار فرهنگی و ارتباطی بتواند نیازهای جامعه بشری را سریعاً بدون فوت وقت با صرف کمترین هزینه و انرژی و ایجاد بیشترین روابط انسانی اصولی برآورده نماید.

تلفن همراه وسیله ایده‌آلی است که تمام مشخصات فوق را دارا می‌باشد. دستیابی به تکنولوژی‌های جدید ارتباطی برای کشور و مردم ما ضرورت، گریزناپذیر می‌باشد. بخصوص کشور پهناور ایران و شهرهای نظیر تهران ، که در آن ارتباط چهره به چهره به علت وجود عوامل مختلف از قبیل بعد مکان، محدودیت زمان و مشکلات ایاب و ذهاب و سایر عوامل مادی آسان نمی‌باشد. تلفن همراه به عنوان وسیله ارتباطی که در حال حاضر حدود 21 میلیون کاربر ر ا زیر پوشش دارد. جزء ملزومات زندگی می‌باشدو کلیه امکانات مورد نیاز انسان را از نظر فنی و کاربردی برای تسهیل زندگی دارا می‌باشد و هم‌ردیف صنعت چاپ که در قرن 17 باعث تحول و پیشرفت بشریت گردید تلفن همراه نیز در قرن 21 موجب انقلاب ارتباطی گردیده است. ورود تلفن همراه به عرصه ارتباطات جهانی، کم و کیف زندگی بشر را به نحوی قابل لمس تحت تأثیر امکانات و قابلیت‌های خود قرار داد. تا جایی که متناسب با فراگیری و افزایش ضریب نفوذ آن سطح و کیفیت دسترسی افراد به ارتباطات و سرعت برقراری ارتباط آنها نیز افزایش یافت. مزیت دیگری که این پدیده به کاربران خود ارائه می‌کند و موجب می‌شود تا در هر مکان جغرافیایی و هر زمان در دسترس باشند، قابلیت نامحدود بودن بعد مکانی این ابزار ارتباطی است.

اما اثرات این پدیده جدید بر زندگی بشر امروز به همین جا ختم نمی‌شود و می‌تواند در ابعاد وسیع و در عین حال متفاوتی بروز نماید این اثرات در دو دسته مشخص فناوری شبکه تلفن همراه و فناوری ساخت گوشی تلفن همراه قابل بررسی و تحقیق هستند.

گروه نخست اثرات ناشی از تلفن همراه بر زندگی انسان، که به فناوری شبکه تلفن همراه و قابلیت‌ها و امکانات قابل عرضه بر روی بستر آن برمی‌گردد. قابلیت‌هایی که باعث می‌شوند تا سطح کیفیت و سرعت دسترسی افراد به انواع ارتباطات افزایش یابد به عنوان نمونه ارائه خدمات، نظیر سرویس پیام کوتاه به اندازه‌ای بر روابط عمومی، اجتماعی، اقتصادی، رفتاری و حتی فرهنگی جوامع تأثیرگذار بوده که در حاشیه خود ، فرهنگ و ادبیات مستقلی را ایجاد کرده است